Nisan Gecelerini Renklendirecek ‘Mikro Ay’: Gökyüzü Bu Kez Daha Ufak Bir Ziyaretçiyle Aydınlanacak
Bu cumartesi gecesi gökyüzüne bakanlar, alışılmışın dışında bir dolunayla karşılaşacak. Ay, her zamanki ihtişamından bir miktar uzak, biraz daha mütevazı, biraz daha sönük olacak. Ancak bu alçakgönüllü hali, onun gizeminden hiçbir şey eksiltmiyor. Bilim dünyasında “mikro ay” olarak bilinen bu doğa olayı, Nisan ayının serin gecelerine farklı bir anlam katacak.
Ay’ın boyutu elbette değişmiyor. Dört milyar yılı aşkın süredir, çapı 3.474 kilometre olarak sabit. Ancak Dünya’dan bakıldığında durum farklı. Ay, gökyüzünde kimi zaman daha büyük, kimi zaman daha küçük görünebiliyor. Bu algı farklılığı bazen beynimizin bize oynadığı optik bir oyundan, bazen de Ay’ın yörüngesel hareketlerinden kaynaklanıyor.
NASA’nın ifadesiyle, eğer Dünya bir bozuk para boyutunda olsaydı, Ay bir kahve tanesi kadar olurdu. Ve o kahve tanesi, bu cumartesi gecesi bize oldukça uzaktan bakıyor olacak. Çünkü Ay, yörüngesindeki en uzak nokta olan apogee’ye ulaşıyor. Bu da demek oluyor ki; dolunay, bu kez normalden yaklaşık %14 daha küçük ve %30 daha sönük görünecek. Göz kamaştıran “süper ay”ın tam tersi bir tablo.
GÖZ YANILSAMASI MI, GERÇEK Mİ?
Ay’ın boyutuyla oynayan tek şey eliptik yörüngesi değil. İnsan gözü de zaman zaman işin içine karışıyor. Ufuk çizgisine yakın bir konumdayken Ay daha büyükmüş gibi görünürken, gökyüzünde yükseldikçe küçülüyormuş gibi hissedilir. Bu fenomen, “Ay illüzyonu” olarak bilinir. Gerçekte ise Ay’ın boyutu değişmez. Bunu test etmek isterseniz, bir gözünüzü kapatıp kolunuzu uzatarak işaret parmağınızın ucuyla Ay’ı ölçün. Ne kadar büyük ya da küçük görünürse görünsün, parmağınızla hemen hemen aynı boyutta algılarsınız.
Ancak mikro ay bir illüzyondan ibaret değil. Bu hafta sonu Ay gerçekten de Dünya’ya olan uzaklığının en üst seviyesine ulaşacak. Yaklaşık 405 bin kilometrelik bu mesafe, onun parlaklığını ve görsel etkisini önemli ölçüde azaltıyor. Gökyüzüne bakanlar bu farkı fark edecek.
PEMBE Mİ DEDİNİZ?
Cumartesi gecesi gökyüzünde sadece mikro bir dolunay değil, aynı zamanda “pembe ay” olarak bilinen geleneksel Nisan dolunayı da yer alacak. Ancak ismine aldanmamak gerek. Ne Ay pembeye bürünecek, ne de özel bir atmosferik olay yaşanacak. Bu isim, baharın müjdecisi olarak bilinen pembe renkli phlox çiçeklerinin açtığı döneme denk geldiği için takılmış. Tamamen sembolik.
Bu da demek oluyor ki: gökyüzünde pembemsi bir parlama bekleyenler hayal kırıklığına uğrayabilir. Bu pembe ay, görünüşte alışılagelmiş bir dolunaydan farksız. Yine de atmosferin ve ay ışığının etkisiyle hafif altın ya da sarımsı tonlar yakalanabilir.
AY TUTKUNLARINA ÖZEL BİR GECE
Bu olağanüstü gökyüzü gösterisi, 12 Nisan Cumartesi günü gün batımıyla birlikte başlayacak. Ay, saat 20:22’de (Doğu Amerika Saatiyle) en parlak haline ulaşacak. Türkiye saatiyle bu an, yaklaşık 03:22’ye denk geliyor. Geceyi ay ışığı altında geçirmek isteyenler için güzel bir fırsat.
Ancak her gökyüzü olayı herkesi aynı ölçüde heyecanlandırmıyor. Ünlü astrofizikçi Neil deGrasse Tyson’ın 2017’de attığı şu tweet hâlâ hatırlanıyor: “Geçen ayki dolunay 16 inçlik bir pizza ise, bu ayki ‘süper’ ay ancak 16.1 inç olurdu. Sadece söylüyorum.” Aynı mantıkla bakıldığında, bu hafta sonunun mikro ayı yaklaşık 13.76 inçlik bir pizzaya denk geliyor. Belki çok büyük bir fark değil, ama astronomi meraklıları için gözlemlenmeye değer bir detay.
Gökbilimle ilgilenenler için mikro ay, evrenin düzenli ama etkileyici ritmini gözlemlemek adına kaçırılmayacak bir fırsat. Belki Ay bu kez çok büyük görünmeyecek, belki ışığı süper ay kadar büyüleyici olmayacak. Ama yine de gökyüzüne bakmak için güzel bir bahane.
Gökyüzü bu hafta sonu biraz daha sessiz, biraz daha alçakgönüllü… Ama hâlâ büyülü.
